De Tour in Monaco; Het grandioze debuutjaar van Jan Nolten (1952)

De 96e editie van de Tour de France is vandaag begonnen in Monaco met een korte tijdrit van 15 kilometer. Het is niet vaak dat de Franse wielerronde Monaco aandoet. In de 95 voorgaande edities is er slechts zes keer een etappeaankomst geweest in het Prinsdom. De laatste keer was in 1964 en vijfvoudig Tourwinnaar Jacques Anquetil mocht met de bloemen van de etappeoverwinning zwaaien.
Nederlands succes was er ook in Monaco. In 1953 was het de eerste Nederlandse gele truidrager Wim van Est die er de etappe wist te winnen. Een jaar eerder was een jonge 22-jarige Nederlandse debutant met klimtalent die de wielerwereld te verbazen.

Jan Nolten, doorbraak als amateur
In het voorjaar van 1952 rijdt de amateur Jan Nolten de Route de France. Een ‘kleine’ Ronde van Frankrijk voor jonge amateurs die nu nog steeds bestaat onder de naam Tour de l’Avenir. In een gecombineerd Nederlands-Deens team weet Nolten indruk te maken in de zwaarste bergetappe in de Pyreneeën. Op weg naar Luchon rijdt hij al zijn concurrenten los, wint de etappe en pakt de leiding in de Ronde. Nolten lijkt op weg naar de overwinning maar verliest de volgende dag veel tijd nadat hij met een lekke band minuten heeft moeten wachten op zijn Deense ploegleider. In het eindklassement wordt Nolten uiteindelijk vierde, maar zijn naam als talent is gevestigd.

Profdebuut in de Nederlandse Tourploeg
In de jaren vijftig werd de Tour de France nog verreden door landenploegen. Het was voor de Nederlandse ploegleider Kees Pellenaars in die jaren altijd een zoektocht om tien volwaardige Nederlandse profrenners te vinden die de Tour de France wilden rijden. Na de successen in de Route de France kwam Pellenaars dan ook bij de jonge Nolten met de vraag of hij mee wilde naar de ‘grote’ Ronde van Frankrijk. Hat avontuur sprak Nolten aan en enkele dagen voordat de ploeg afreisde naar startplaats Brest vroeg hij een proflicentie aan.

Afzien
Als amateur had Jan Nolten nog nooit een wedstrijd gereden boven de 150 kilometer. In de Tour van 1952 waren de meeste etappes ruim 200 kilometer met uitschieters naar 350 kilometer. De eerste dagen van de Tour zag de jonge Tourdebutant dan ook verschrikkelijk af. Ondanks de belofte van ploegleider Pellenaars dat Nolten tot de bergen zich niet teveel hoeft in te spannen krijgt hij van zijn ervaren ploeggenoten het verwijt dat hij slechts een profiteur is die geen geld in het laatje brengt.
Na ruim een week komt hij er een beetje doorheen. Nolten heeft het zadel van zijn fiets iets anders gezet en fietst nu een stuk prettiger. In de negende etappe boekt Nolten zijn eerste succesje. In Lausanne komt hij als derde over de finish. Een dag later is de grote Alpen etappe met voor de eerste keer een finish bergop op de L’Alpe d’Huez. De befaamde en latere Tourwinnaar Fausto Coppi wint de etappe. Nolten heeft in de aanloop naar de Alp veel kracht verloren doordat hij acht! keer heeft moeten wachten op een door pech teruggevallen ploeggenoot. Met achterstand begint Nolten aan de beroemde klim met 21 bochten. Halverwege passeert hij de grote Gino Bartali, die het moeilijk heeft en om water vraagt. Nolten geeft zijn eigen bidon af aan de grote Italiaanse kampioen en vervolgd zijn opmars om uiteindelijk als achtste boven te komen.

Etappewinst in Monaco
Na het goede rijden op de Alp krijgt Nolten van ploegleider Pellenaars mee dat hij in het vervolg van de Ronde niet meer hoeft te wachten op ploeggenoten met pech. Drie dagen later betaald deze vrije rol zich al uit. In de zware etappe van Sestrières naar Monaco met onderweg vier beklimmingen demarreert Jan Nolten na 70 kilometer uit het peloton. Hij krijgt één vluchtmakker mee, te weten de goede Franse klimmer en winnaar van de Ronde van Spanje Jean Dotto. Ruim 120 kilometer werken de twee goed samen, maar op de laatste beklimming van de dag, de Col Turbie weet Nolten zijn vluchtgezel van zich af te schudden. Hij rijdt solo verder richting Monaco en kan zijn eerste overwinning uitbundig vieren. Een groot succes en zijn naam als klimmer lijkt definitief gevestigd.

Puy de Dome
Nolten blijft goed rijden in de Tour van 1952. Twee dagen voor de eindstreep in Parijs komt de Tour aan op de Puy de Dome. Op weg naar de vulkaantop bij Clermont Ferrand komt Nolten terecht in een kopgroep bij de jarige Gino Bartali. Geletruidrager en landgenoot Fauso Coppi heeft Bartali beloofd dat hij deze etappe op zijn verjaardag mag winnen. Bartali lijkt daartoe ook goed op weg, maar tijdens de beklimming naar de top van de Puy de Dome moet de oude krijger Bartali lossen bij de jonge Nolten. Nolten lijkt op weg naar een tweede ritzege. Totdat Coppi hoort dat Bartali gelost is en zijn duivels ontbindt. Coppi passeers iedereen en op enkele honderden meters voor de finish passeert hij ook Nolten en zo wint niet Nolten deze etappe maar Fausto Coppi. In het Algemeen klassement finisht Nolten uiteindelijk op plaats 15.

Moeilijke jaren na glorieus debuut
De naam van Jan Nolten is gevestigd en in Nederland wordt al gedroomd over kansen van Nolten voor een eindoverwinning in de komende jaren. Zover zal het echter niet komen. Door allerlei blessures en een gebrek aan trainingsijver en goede begeleiding zal Nolten nooit meer zo goed presteren als in zijn debuutjaar.
In 1953 weet Nolten nog wel een mooie etappe in Bordeaux te winnen. En in verschillende bergetappes weet hij nog wel eens met de allergrootsten mee te komen. Maar de belofte die hij bij zijn debuut was is nooit doorgebroken. In 1959 hangt Nolten zijn fiets aan de wilgen nadat hij tijdens een training is aangereden door een bus.

Monaco 2009: Robert Gesink, debuut van een nieuw klimtalent
Vandaag dus de start van de Tour de France. Aan de start staat een jonge 23-jarige Nederlander met enorm klimtalent klaar voor zijn debuut. De tijden zijn veranderd, zijn profdebuut ligt alweer even achter hem, maar het zou mooi zijn als het debuutjaar van Robert Gesink in de Tour de France net zo mooi mag zijn als het debuutjaar van Jan Nolten.
Voor de toekomst hopen we dat die Gesink gunstiger gezind is dan dat deze voor Jan Nolten was. Voordeel is in ieder geval dat de begeleiding van de renners in 57 jaar tijd gigantisch is verbeterd en dat aan de trainingsijver van Gesink niet getwijfeld hoeft te worden. Voor het Nederlandse wielrennen lijken het weer mooie jaren te worden.